H E R B K O Ś C I E S Z A.
ZAWOŁANIE
nie znane
POWSTANIE
Herb z okresu panowania króla z Dynastii Piastów.
Powstał w XI wieku.
Herbem pieczętowało się 250 rodów.
OPIS HERBU
W polu czerwonym strzała srebrna
żeleźcem do góry,
w środku przekrzyżowana,
w końcu bez opierzenia rozdarta.
W klejnocie trzy pióra strusie.
Hełm ukoronowany z labrami
z pokryciem czerwonym
a podbiciem srebrnym.
LEGENDA HERBOWA
Legenda mówi, że herb ten nadany przez Bolesława Śmiałego króla polskiego, w roku 1072, gdy bowiem pod Snowskiem w bitwie rycerz, zwany Kościesza walczył mężnie i długo z wrogiem, wiele ran w ciele jego zostało zadane. Widział Bolesław strzałę w ciele jego utkwioną i miecz w ręku, którym bił się, lub zastawiał nieprzyjacielowi w tej potyczce, złamany, albo otłuczony, dlatego na pamiątkę jego odwagi, hojny dla kawalerskich ludzi, samą strzałę i miecz przez nię, niby na krzyż ułożony, w herbie nadał, który potem Kościeszą od imienia rycerza nazwano, Inni ludzie nazywają go inaczej: Strzegomia.
" Nadanie Herbu Kościesza abo Strzegonia
od tegoż mężnego a walecznego króla, 1072;
ten ma być strzała rozdarta biała,
jelca białe na niej w czerwonym polu.
W bitwie sławnej u Snowska, gdy gromił pogany,
Ten klejnot rycerzowi przeto jest nadany.
Już długo dosyć mężnie przed królewskim okiem
Patrzył wielkość poganów, by gadzina wzrokiem
Gdy się potem rycerstwo zjeżdżało do kupy
Po zwycięstwie fortunnym, znosząc wielkie łupy,
On też strzałę rozdartą, która tkwiła w nodze,
Ukazał głowę, ręce posieczone srodze.
Położył i część broni, co w ręku została,
Co mu w tym igrzysku szczęścia pomagała.
Prosieł, by miałaż miejsce zdobyć jego ona
Która na jego członkach była wyciśniona.
Włożył jelca na strzałę zaraz król waleczny
A dał mu to z potomstwem jego za herb wieczny,
A pochwaliwszy męstwo , insze cnoty wszelkie,
Dał do dzierżawy włości rycerzowi wielkie. "
NAJWCZEŚNIEJSZE WZMIANKI
Pierwsze pieczęcie herbu pochodzą z XIV wieku:
~1317 (starosta wielkopolski i kujawski Stefan Pekawka),
~1361 ( dziekan sandomierski Jakub),
~1362 (sędzia ziemski sieradzki Jaksa),
~1387 (późniejszy starosta lwowski Gniewosz z Dalewic).
HERBOWNI
Adurowicz, Astotowicz lub Astutowicz, Auzbikowicz lub Auzbukiewicz lub Aziubekowicz,
Bawarski, Bekendorf, Bendoński, Berent, Bereśniewicz, Bereźniewicz, Bereżecki, Bereżenicki, Bodurkiewicz, Bohomolec, Bolsanowski, Bołsunowicz lub Bołsunowski, Bortkiewicz, Boufał(ł), Branwicki, Brzeziński, Brzostowski, Bujalski, Butmin,
Chalaim, Chałaim, Chłupicz, Chodakiewicz, Chodkiewicz, Chodzicki, Chodźkiewicz, Chodźko, Chotkowski, Chotowski, Chrząstowski, Cibor, Ciborowski, Cypla, Czechowicz, Czelo,
Dachlen, Dalewicki, Dalwicki, Dąb, Dobkowski, Dobrunicki,, Dolski, Doroszkiewicz, Dylewski, Dylowski, Dyrda lub Dyrdat, Dyrwin, Dziankowski, Dziatłowicz, Dzieńkowski, Dzierżnicki, Dzieszuk,
Gapiński, Giecewicz, Giełwanowski, Ginielewicz, Gniewosz, Godlejewski, Godlewski, Golejewski, Gołaszewski, Gołocki, Gombrowicz, Gronostajski, Grzywa, Gubrewicz, Gujski,
Hekendorf, Hermanowicz, Holiński, Horański, Humieniecki, Humnicki,
Ihnatowicz, Izbicki,
Jabłecki, Jacewicz, Jaksztowicz, Jałbrzykowski, Janowski, Jarmoła, Jarmołowicz, Jaszkowski, Jawor, Jaworowicz, Jaworski, Jesionowski, Jeziorkowski,
Kakowski, Karnicki, Karolewski, Kasperski, Kiernożycki, Kijakowski, Klausgielowicz lub Klawsgiełowicz, Klimowicz, Knoll, Kobelski, Kobylski, Kołak, Kołakowski, Kołozębski, Kontowski, Kontowt, Kopytkowski lub Kopytowski, Kornasiewicz, Korulski, Korzeniowski,
Kosmowski, Kossowiecki, Kossowski, Kostiuszkiewicz, Kostrzessa, Kościcki lub Kościecki, Kościelski, Kościescki, Kościeski, Kościesza, Kościszewski, Kozaniewicz, Kozarzewski, Kroger lub Krogier, Krzyżewicz, Kubicki, Kujawski, Kułakowski, Kupść, Kurnicki, Kuszl(ł)ejko,
Lazarowicz, Leśnie(o)wski, Leśniowski, Lipski, Listowski, Lulewicz,
Ławruszewicz, Łayka, Łazarowicz, Łazowski, Łączyński, Łojko, Łoniewski, Łowej(y)ko, Łowiejko,
Mackiewicz, Makarski, Marcijewski, Mdzewski, Merła lub Merło, Męciński, Mężeński, Mężyński, Michalkiewicz, Michałko(ie)wicz, Michałkowski, Mieroszewski, Mierzwiński, Milewicz, Miłaszewicz, Miłaszewski, Miłosiewski, Miłoszewski, Minkiewicz, Mirkowski, Miroszewski, Mniszewski, Mościcki,
Nagiewicz, Nagórczewski, Nagurczewski, Nagu(o)rzewski, Nahorecki, Narucki, Narwid(owicz) lub Narwit(owicz), Narwoj(y)sz, Nawsuć, Nieczkowski, Nielubowicz, Nieszkowski, Niewiadomski, Niezlubowicz, Ninocic, Ninocki, Nurowski,
Olsiere(o)wicz, Olszewski, Opalewski, Oporzyszo(e)wski, Orański, Ordyniec, Ożar, Ożegalski, Ożyniński,
Pajewski, Parszowa, Pasikoński, Perkiewicz, Petkun, Pieślak, Pietkun, Pociszewski, Poczujp, Pogorzelski, Powstański, Prawecki, Przyborowski, Przybylski, Pudliński, Pukawka, Pukszta, Puzowski,
Raczkiewicz, Rakowski, Rakoyski, Ratomski, Reszczewski, Reszczyński, Roubo, Rożanowicz, Rudawski, Rudzicki, Rudziecki, Rudzieje(o)wski, Rusiłowicz, Rzeczycki, Rzeczyński, Rzerzyński, Rzeżyński, Rzochowski, Rzyżeński,
Sachowicki, Sałapski, Sanieski, Saniewski, Sasin, Siechmowicki, Siechnowiecki, Siekierzyński, Sieńkowicz, Siestrzanek, Sitkiewicz, Skarzyski, Skierdowski, Skrobot, Skrobotowicz, Skrzywański, Sławogórski, Słon(ń)czewski, Smilgin, Sopocki, Sopoćko, Sowicki, Stanisławski, Steckiewicz,
Sterkiewicz, Stetkiewicz, Stietkiewicz,, Strysze(o)wski, Strzegocki, Strzegomia, Strzyszowski, Suchocki, Suklicki, Sulisław, Suliszewski, Suliszowski, Sulkowski, Sułkowski, Szałapski, Szklarewicz, Szkle(i)ński, Szpakowski, Szukiewicz, Szumkowski, Szylański, Szyłejkowski, Szyłko, Szymczykiewicz, Szymkiewicz, Szymkowicz,
Targoń, Targoński, Trojnowicz, Trojnowski, Tronowicz, Tronowski, Troynowicz, Tukalski,
Ukryń, Wanko(ie)wicz, Wawroński, Wereszczak(a), Wertel, Wesławski, Węsławski, Wierciszewski, Wilamowski, Wilej(y)ko, Wnorowski, Wodyński, Wojcieski, Wojdył(ł)o, Wolski, Wołk, Wołoć(cz)ko, Wołodźko, Wroncki, Wronczyński, Wronicki, Wroński,
Zabiński, Zakrzewski, Zaleski, Załuska, Załuski, Zambrzyca, Zambrzycki, Zawierski, Zawirski, Zawoj(y), Zberowski, Zbiltowski, Zbiru(j)ski, Zdychowski, Zdzieborski, Zdzychowski, Zerzyński, Znaczek, Znosko, Zubek, Zubko,
Żarecki, Żarowski, Żarski, Żłób-Pogorzelski, Żukowski
HERBARZE
Nie wszyscy Kościesze jednakowym kształtem tego
herbu zażywają: bo najprzód Chodkiewiczowie po pra-
wej stronie tarczy Kościeszę zwyczajną noszą, a po lewej
stronie Gryfa, jako się mówiło w trzecim tomie. Drudzy
nie jeden Krzyż na rozdartej strzale, ale dwa jeden pod dru-
gim kładą, a na hełmie pawi ogon, jako go noszą Skorlu-
scy, Blusowie i Alexandrowiczowie. Inni, ze dwiemać wpra-
wdzie krzyżami, tak jako się dopiero mówiło strzałę kładą,
ale rozdartą na trzy części, tak że dwie po bokach rozdar-
cia, jedno we środku, na hełmie zaś trzy pióra strusie, i
tym się pieczętują Puksztowie. Inni zwyczajną Kościeszą na
tarczy noszą, ale pod krzyżem na rozdarciem strzały, z je-
dnej strony jedną, z drugiej drugą gwiazdę przydają, w heł-
mie trzy pióra strusie; jest to herb Wołkowiczów Kolenków.
Inni pół krzyża tylko na strzale od lewego boku tarczy kła-
dą, na prawym drugiej połowy niemasz: to herb Dolskich.
Inni tylko samą strzałę na tarczy malują, krzyża żadnego
na niej niemasz, tak się pieczętują Szymkowiczowie, Mara-
wiccy i Wijukowie. U Waszkiewiczów jestci strzała z krzy-
żem rozdarta, ale żelaźca u wierzch nic niemasz. U Do-
rochojskich zaś na wierzch strzały żeleźce rozciągnięte, czyli
raczej taka linia, że się zda wyrażać literę T Tau Grekom
zwyczajną. Inni krzyża na rozdartej strzale nie kładą, ale
tylko z jednego boku strzały jedna gwiazda, z drugiego
druga, tak się pieczętują Dalińscy. Inni tylko hełm odmie-
niają, jako Pudłowscu, to jest dwie palmy utkwione na heł-
mie noszą, krzyż pełny na tej i drugiej stronie, w każdym
kącie jego cztery krzyżyki.
#. Herbarz - Kasper Niesiecki str.281
